Bij monografisch onderzoek naar leven en werk van een portretschilder levert de identificatie van voorgestelden belangrijke bouwstenen voor de reconstructie van zijn loopbaan en klantenkring. Voor een studie over de Amsterdamse portretschilder Bartholomeus van der Helst (1613-1670) geldt dit bij voorbeeld duidelijk voor diens in 1654 geschilderde familiegroep in de Wallace Collection in Londen.Dit familieportret werd in 1862 door de 4th Marquess of Hertford op een veiling in Antwerpen aangekocht als het portret van Gerrit Schouten en zijn vrouw Geertruij Gael. Onderzoek naar dit echtpaar wees uit dat zij niet de voorgestelden kunnen zijn geweest, maar maakte duidelijk dat het hier afgebeelde gezin wel onder hun verwanten moet worden gezocht.
Op het schilderij zijn levensgroot een man, zijn vrouw en een kind ten voeten uit voor een bosschage geportretteerd. Alleen de vrouw is naar de beschouwer gewend, waarbij zij demonstratief een dode haas in haar handen houdt. De man naast haar heeft zijn blik op zijn echtgenote gevestigd. Hij zit in een ontspannen houding en wijst naar een hond naast hem. Aan zijn voeten ligt een tweede hond. Ook het meisje wendt zich tot de vrouw. Zij heeft een schaal met perziken in haar handen, waarvan zij er één met haar rechterhand aan het steeltje vasthoudt. Rechts in de achtergrond is een landschap weergegeven met een lage horizon waarin een huis en in de verre achtergrond de contouren van Haarlem met de St. Bavo zichtbaar zijn.
Het gezicht op Haarlem in de achtergrond zou er op kunnen duiden dat hier een familie uit die stad is afgebeeld. Gerrit Schouten (? – 1680) woonde inderdaad in Haarlem waar hij een bierbrouwerij op het Spaarne had. Begin jaren veertig huwde hij Geertruij Gael, een telg uit een aanzienlijke Haarlemse familie. Het echtpaar kreeg in de jaren veertig meerdere kinderen waarvan er vier de volwassen leeftijd bereikten. Deze gezinssamenstelling maakt duidelijk dat Van der Helst’s groepsportret niet de familie Schouten voorstelt. Na het overlijden van zijn echtgenote, begin jaren zestig en hertrouwde Gerrit Schouten in 1665 met de weduwe Elisabeth Claes Loenen uit Amsterdam. Zij was eerder gehuwd geweest met Jochem van Aras, een bemiddelde koekenbakker uit Amsterdam. Het onderzoek wees uit dat het dit echtpaar was dat samen met hun dochter Maria in 1654 door Bartholomeus van der Helst werd geschilderd.
J. van Gent, ‘A new identification for Bartholomeus van der Helst’s family portrait in the Wallace collection’, Burlington Magazine 101 (2004), p. 165-167
Zie ook de site van de Wallace Collection waar dit portret in juli 2007 de ‘Treasure of the month’ was.
Bartholomeus van der Helst 