De werkverdeling in Van der Helst’s atelier is niet bekend, maar uit onderzoek naar werkplaatsen van andere portretschilders is gebleken dat het niet ongebruikelijk was dat leerlingen en ateliermedewerkers bijdroegen aan de schilderijen van de meester. Het is aannemelijk dat hiervan ook bij Van der Helst sprake is geweest. Zijn zoon Lodewijk was een van zijn leerlingen. Lodewijks oeuvre bestaat voornamelijk uit portretten in de trant van zijn vader. Naast Lodewijk is slechts een andere leerling van Van der Helst bij naam bekend, een zekere Marcus Waltusz. In een arbeidscontract uit 1652 komen Van der Helst en Waltusz overeen dat de laatste voor de periode van een jaar voor Van der Helst zou schilderen en dat hij als betaling daarvoor een ducaat en schilderonderwijs zou krijgen. Waltusz kon echter niet fulltime bij Van der Helst werken, omdat hij ’s avonds op het toneel in de schouwburg stond. Van Marcus Waltusz is overigens geen enkel schilderij bekend.
Naast hulp uit zijn eigen atelier, kreeg Van der Helst ook assistentie van andere kunstenaars. Voor het schilderen van landschappen in de achtergrond en het bijwerk, als dieren en stillevens, maakte hij gebruik van de talenten van specialisten op het betreffende gebied. Dat deze praktijk tot problemen kon leiden blijkt uit een document waarin over de echtheid van een werk van Van der Helst wordt getwijfeld. Van der Helst had iemand een schilderij met een voorstelling van Diana verkocht. Op verzoek van de koper verklaarde Van der Helst in bijzijn van twee getuigen ‘dat het een principael was, door hem selfs gedaen’ en ‘dat hij verder, gevraegt of imand anders daer aen geschildert heeft, antwoorde: niet..’.
Een hulpmiddel bij het vaststellen van de authenticiteit van een schilderij is natuurlijk de signatuur van de kunstenaar. Van der Helst signeerde zijn schilderijen over het algemeen aan de rand of in een van de hoeken, indien aanwezig op een balustrade of zuilvoet. In de meeste gevallen bestaat zijn signatuur uit een hoofdletter ‘B’, de tussenvoegsels ‘van’ en ‘der’, klein en aan elkaar geschreven, en, los daarachter en in kleine letters, de achternaam ‘helst’. Enkele groepsportretten signeerde hij met zijn volledige voornaam. De schilderijen waarbij andere kunstenaars hebben geassisteerd, dragen alleen de signatuur van Van der Helst. Een uitzondering is een mansportret uit 1644 dat naast de naam van Van der Helst ook de signaturen van drie andere kunstenaars draagt.
Bartholomeus van der Helst 