De Overlieden van de Handboogdoelen in de Hermitage

Vanaf vandaag is het schilderij ‘De overlieden van de Handboogdoelen’ te zien in de Hermitage. Het schilderij werd de afgelopen jaren door Restauratieatelier Metz gerestaureerd. Aanleiding was de matige conditie van het schilderij. Na meer dan drie eeuwen had het – letterlijk – zijn glans verloren: het vernis was sterk vergeeld en op sommige plekken bleek de verflaag ernstig beschadigd en overschilderd.

Bij het vooronderzoek werden infrarood-, ultraviolet- en röntgenfoto’s genomen. Hiermee werden verschillende overschilderingen uit vroegere eeuwen zichtbaar gemaakt. Nadat de restaurator het vergeelde vernis had verwijderd, kon zij ook de overschilderingen wegnemen: een zeer precies en langdurig proces. In het rechter gedeelte van het schilderij kwamen zo de hoed en benen van de derde jongen tevoorschijn. In dit stadium was het schilderij op de TEFAF in 2018 en kon het publiek zien hoe de restauratie vorderde.

De volgende fase van de behandeling was het retoucheren. Delen van de scepter en de hond werden zorgvuldig aangestipt; en het gezicht van de linker jongen, dat voor de helft ontbrak, kwam zo weer tot leven. Inmiddels is ook deze fase van de restauratie voltooid. Van de derde jongen zien we alleen de hoed en de benen. De vraag is of er nog een volgende fase van behandeling zal volgen, waarin de derde jongen wordt gereconstrueerd. Of mag de restauratie als voltooid worden beschouwd?

Nu de tweede fase van de restauratie is voltooid,is de ‘Overlieden van de Handboogdoelen’ vanaf 17 juli weer te bezichtigen in de tentoonstelling Groepsportretten van de 17de eeuw, ditmaal samen met de originele zilveren objecten die zijn afgebeeld op het schilderij én met een uitgebreide uitleg over de restauratie.

www.hermitage.nl

Van der Helst op de TEFAF

Op de komende TEFAF Maastricht zal het gerestaureerde schilderij ‘De overlieden van de Handboogdoelen’ te zien zijn in een tentoonstelling georganiseerd door het Amsterdam Museum. In deze presentatie worden de zeventiende-eeuwse groepsportretten getoond die de afgelopen jaren zijn gerestaureerd.

De overlieden van de Handboogdoelen lieten zich in 1653 door Van der Helst portretteren als schatbewaarders temidden van het zilver van het oude Handboog- of Sint-Sebastiaansgilde. De afgebeelde schuttersketting, staf en drinkhoorn zijn bewaard gebleven in de collectie van het Amsterdam Museum en zullen op de TEFAF bij het schilderij worden getoond.

Ook het schilderij ‘De overlieden van de Kloveniersdoelen’ dat de afgelopen jaren in bruikleen bij de National Gallery in Washington is geweest, zal op de TEFAF te zien zijn.

Gezicht op de Nieuwmarkt in de Hermitage Amsterdam

Vanaf half oktober tot mei 2018 is in de Hermitage Amsterdam een groot aantal Hollandse Meesters uit de Hermitage St.Petersburg te zien, waaronder het schilderij met een gezicht op de Nieuwmarkt van Van der Helst. Het stuk bevindt zich sinds 1764 in de verzameling van de Hermitage, toen het uit de verzameling Johann Ernst Gotzkowski werd verworven.

In dit schilderij heeft Van der Helst het stilleven, het stadsgezicht en het figuurstuk verenigd. Een oude vrouw staat achter een kruiwagen vol met allerlei soorten groente. Links staat een ladder waaraan een groot, opengewerkt varken hangt. Vier kinderen staan erbij, waarvan er een op een varkensblaas blaast. Een doorkijk biedt een blik op de Nieuwmarkt met de Sint-Anthoniswaag, vermoedelijk het uitzicht dat Van der Helst had vanuit zijn huis op de Nieuwmarkt. Zeer waarschijnlijk heeft hij het stuk voor zichzelf geschilderd. In de boedelbeschrijving van Van der Helsts weduwe, die in 1679 werd opgemaakt, wordt een stuk omschreven als ‘een groot schildery, zynde een groenwyff met een wage met fruyt, mitsgaders een verken hangende aan een leer, alles naar ’t leven geschildert door haar overleede man’.

Gideon de Wildt in het Frans Hals Museum

Een portret van Gideon de Wildt (1624-1665) dat Van der Helst in 1657 van deze zee-admiraal schilderde, is de komende maanden te zien in de tentoonstelling ‘Hollandse meesters uit Boedapest’ in het Frans Halsmuseum in Haarlem.

Gideon de Wildt is als bevelhebber geportretteerd met zijn commandostaf in de rechterhand voor zich houdend en zijn andere hand in de zij. De gouden penning aan de zware ketting kreeg hij  van de Amsterdamse Admiraliteit naar aanleiding van de overwinning op de Fransen in de slag bij Cadiz die in april 1657 had plaatsgevonden. Op de penning is het wapen van de Amsterdamse admiraliteit afgebeeld: een leeuw in een Hollandse tuin. Het schip dat in de achtergrond is afgebeeld, zal het schip zijn waarover De Wildt in 1657 het bevel voerde.

Als tegenhanger portretteerde Van der Helst in hetzelfde jaar De Wildts echtgenote Maria Smit (1624-1674). Beide portretten vererfden tot het midden van de negentiende eeuw in de familie om in 1881 op een Parijse veiling te worden gescheiden. Het mansportret werd verworven door Johann Pálffy die het schilderij in 1912 aan het Szépmüvészeti Múzeum in Boedapest schonk. Het portret van de echtgenote kwam in Lyon terecht, waar het in het Musée des Beaux Arts is te zien.

Op de tentoonstelling in het Frans Halsmuseum zijn ruim 80 werken van Hollandse meesters te zien uit de collectie van het Szépmüvészeti Múzeum. De tentoonstelling is te zien tot 13 februari 2017

Hollanders van de Gouden Eeuw

In de Hermitage Amsterdam is vanaf deze week de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw te zien. De tentoonstelling is een samenwerking van het Amsterdam Museum, het Rijksmuseum en de Hermitage en zal tot begin 2017 zijn te bezoeken. De tentoonstelling vertelt het verhaal van het voor Nederland zo typerende collectieve burgerschap.

In de grote benedenzaal van de Herenvleugel hangen dertig 17de-eeuwse groepsportretten, waaronder drie regentenstukken van Van der Helst.

Naast het portret van de overlieden van de Handboogdoelen (opde foto rechtsboven) en de regenten en regentesen van het Spinhuis uit 1650 (op de foto rechtsonder) is het portret van de regenten van het Walenweeshuis (op de foto linksonder) te zien.

 

 

Portret in portret

De tentoonstelling ‘Portret in portret’ in het Dordrechts Museum toont met 100 portretten vanaf de zestiende eeuw tot heden een overzicht van portretten waarop nog een ander portret is te zien.
Het zelfportret van Van der Helst uit 1667 is een mooi voorbeeld van een dergelijk portret. De schilder heeft in zijn linkerhand enkele penselen, een schildersstok en een palet. Op het palet is te lezen: ‘Dit is Bartholomeus van der helst fecit 1667’. In zijn andere hand toont de schilder een medaillon met een miniatuurportretje van prinses Maria Henriëtte Stuart (1631-1660). Van der Helst had de jonge weduwe van Willem II van Oranje in 1652 geportretteerd. Het is het enige hofportret dat van de schilder bekend is. Wellicht heeft de schilder zich juist met deze uitzondering in zijn oeuvre geportretteerd, om de eer te tonen die hij met deze opdracht uit hofkringen had behaald. Lees hier meer over dit zelfportret

Op de tentoonstelling in Dordrecht is niet het geschilderde zelfportret te zien, maar een mezzotint naar dit portret door Abraham Bloteling (1640-1690).

Deze grafische techniek, ook wel zwarte kunst genoemd, werd halverwege de jaren zestig in Holland geïntroduceerd. Hiermee kon met grijs- en halftonen worden gewerkt waardoor meer nuancering mogelijk was. Bloteling was een van de eerste graveurs in Holland die zich in deze techniek specialiseerde. Zijn vroegste mezzotint dateert uit 1667. Dit portret van Van der Helst van een fors formaat zal een van zijn vroegere mezzotinten zijn geweest.

Paulus Potter in het Gemeentemuseum

Vanwege de verbouwing van het Mauritshuis zijn tot halverwege 2014 ruim 100 topstukken uit de collectie in een aparte vleugel van het Gemeentemuseum Den Haag te zien.

Een van die topstukken is het portret van de dierschilder Paulus Potter. Het schilderij is 1654 gedateerd, het jaar waarin Potter in januari op 28-jarige leeftijd overleed. Als voorbeeld gebruikte Van der Helst waarschijnlijk een getekend zelfportret van Potter dat hij had van zijn weduwe had gekregen. Dat verklaart ook het karakter van een zelfportret. Of en hoe goed de kunstenaars elkaar kenden is niet bekend.
De landschapschilder zit voor een ezel, waarop een leeg doek staat. Dit zal een verwijzing zijn naar zijn vroege dood: hij zou nooit meer doeken beschilderen.
Het portret is tot 1820 in de familie van de schilder gebleven. In 1820 liet koning Willem I het voor het Mauritshuis kopen.

In het Mauritshuis hing het schilderij boven een deur en was daardoor nooit echt goed zichtbaar. Tot half januari hangt het in het Gemeentemuseum op ooghoogte en het is zeker de moeite waard om naar een van de topstukken van Van der Helst te gaan kijken.

Overlieden Kloveniersdoelen in Washington

Deze slideshow vereist JavaScript.

Vanaf 10 maart hangt het portret van de Overlieden van de Kloveniersdoelen voor vijf jaar in the National Gallery te Washington. Samen met de overlieden van de Kloveniersdoelen van Govert Flinck (1642) maakt het deel uit van een langdurige bruikleen aan de presentatie Civic Pride: Dutch Group Portraits from Amsterdam.

Voor deze gelegenheid is het schilderij begin van het jaar volledig gerestaureerd. Het schilderij is ontdaan van de sterk vergeelde vernis en op verschillende plaatsen waar de verf was beschadigd gerestaureerd. Het resultaat is een schilderij met prachtige kleuren dat de virtuositeit van Van der Helst toont.

Daniel Bernard in Amsterdam DNA

Het portret van Daniel Bernard (1669) uit de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen is als langdurig bruikleen aan het Amsterdam Museum gegeven. Daar is het schilderij in de permanente opstelling Amsterdam DNA opgenomen.

Gekleed in een oranjerode Japonse rok kijkt de koopman en reder Bernard op van zijn werk. In het doorkijkje is de toren van de Zuiderkerk te zien. Verschillende documenten op zijn bureau verwijzen naar de Verenigde Oost-Indische Compagnie. In de archieven is echter niet terug te vinden dat Bernard ooit bewindhebber van de VOC is geweest. Wel bekleedde hij diverse bestuursfuncties in de handel en in het stadsbestuur.
Door de handelscontacten met Japan hadden de Hollanders juist in deze jaren kennisgemaakt met de Japanse kimono. De daarvan afgeleide Japonse rok was een comfortabel, lang, losvallend herengewaad, dat vanaf de late 17de tot begin 19de eeuw zowel binnen- als buitenshuis werd gedragen. Het schilderij is onlangs gerestaureerd.

Overzicht presentatie Van der Helst

Tot 31 januari 2012 was in het Amsterdam Museum een kleine tentoonstelling over Bartholomeus van der Helst en zijn portretten voor de Amsterdamse elite te zien. Veertien portretten uit Nederlandse openbare verzamelingen en van particulieren waren te zien. Kijk hier voor het overzicht.