De dienstmeid van Van der Helst

Weinig weten we over het leven van Van der Helst. Historicus Maarten Hell vond onlangs in de Amsterdamse confessieboeken in het Stadsarchief een document waarin een bijzonder kijkje in het huishouden van de schilder wordt gegeven (SAA 5061, inv.nr. 308, f. 75-76).

In het document van 6 januari 1650 is te lezen dat Trijntge Barents, de ‘dicklijvige’ 18-jarige Duitse dienstmeid van Van der Helst in het huis van de schilder in de Doelenstraat zou zijn bevallen van een -volgens haar- dood kind. De arts Jan du Pire, tevens de zwager van Van der Helst, was gekomen om het meisje te onderzoeken, maar zij was niet meer in het huis. Maar haar bed op de bovenverdieping zat onder het bloed en in de kelder lag het lijkje van een pasgeboren kind. In het document zijn getuigenverklaringen van Bartholomeus, zijn vrouw Anna du Pire en zijn leerling Marcus Waltes opgenomen. Deze laatste verklaarde dat de dienstmeid haar vorige werkgever, de heer Steenhoven, als de vader van de baby had genoemd.

Voor de kennis van het leven van Van der Helst is zelfs zo’n klein document van belang, omdat we nu weten dat de schilder al in januari 1650 in de Nieuwe Doelenstraat woonde. De tot nu toe bekende bronnen noemen hem pas vanaf 1660 als daar wonend. Verder wordt duidelijk dat Marcus Waltes in ieder geval al in 1650 bij Van der Helst in de leer was.

Lees in de blog van Maarten Hell het hele verhaal van de dienstmeid van Van der Helst

 

 

Het huis op de Nieuwmarkt

Nieuwmarkt 19-21
Foto Stadsarchief Amsterdam, beeldbanknr. 010003008899

De eerste jaren van zijn huwelijk met Anna du Pire huurde Van der Helst een huis op de Nieuwmarkt. Dit pand was samen met het buurhuis in 1618 in opdracht van de stad gebouwd naar het ontwerp van Hendrick de Keyser. In 1926 zijn beide huizen afgebroken om plaats te maken voor een gebouw van de textielfirma Flesseman door H. Th. Wijdeveld. Tegenwoordig bevindt zich in dit gebouw onder andere het multifunctionele complex ‘Centrum van ouderen Flesseman’.

In het huis van Van de Helst stond de heilige Andreas in de gevel en in het buurhuis Jacobus. Beide gevelstenen zijn bewaard gebleven en zijn ingemetseld in het ‘gevelstenenmuseum’ in de Sint Luciënsteeg bij het Amsterdam Museum. Lees hier meer over deze gevelstenen.

16 december 1670: begrafenis Van der Helst

Op 16 december 1670 werd Bartholomeus van der Helst op ongeveer 57-jarige leeftijd in de Walenkerk op het Walenpleintje begraven. Wanneer hij precies is overleden en waaraan is niet bekend. In het Begraafboek van de Walenkerk staat geschreven:  uit ‘de Doelstraet, leyt in de nieuwe wand M no 2, betaelt ƒ 15’. Met de Doelstraet wordt de Nieuwe Doelenstraat genoemd, waar de schilder en zijn vrouw bij zijn overlijden woonden.

Op de hierboven getoonde prent, die in Tobias van Domselaers ‘Beschryvinge van Amsterdam’  in 1665 werd gepubliceerd, is het Walenpleintje vanaf de Oudezijds Voorburgwal afgebeeld. In één van de huizen aan de linkerkant van het plein heeft Van der Helst tussen 1647 en 1655 gewoond.

16 april 1636: Van der Helst in ondertrouw

Op 16 april 1636 ging Bartholomeus van der Helst in ondertrouw met Anna du Pire: ‘Bartelt van der Helst van Haerlem, out 24 jaer, vertoonende acte van de Burgemeesteren deser stede van date den 16 April 1636, waerinne sy consenteren in’t huwelyk van de voornoemde Van der Helst, wonende op de Oostermarckt [Nieuwmarkt], ende Anna du Pier van Amsterdam, out 18 jaer, geen ouders hebbende, geassisteerd met haar oom ende voocht, Willem Sweers ende Saera du Pier, haer meue, woonende in de Nieuedoelen straet. [ondertekend] Bartel vander helst / Anna du pire’.
Het huwelijk zou op 4 mei in de Nieuwe Kerk door dominee Clasenius worden voltrokken.
De inschrijving is in het ondertrouwregister in het Amsterdamse Stadsarchief terug te vinden.